Tiếp nối Diễn đàn “Đối thoại cấp cao về hợp tác quản lý tài nguyên thiên nhiên trong bối cảnh biến đổi khí hậu” được Chương trình hỗ trợ quốc tế (ISG), Bộ Nông nghiệp và PTNT tổ chức vào ngày 26/8/2022 do Bộ trưởng Lê Minh Hoan và Bà Caitlin Wiesen, Trưởng đại diện UNDP tại Việt Nam đồng chủ trì. Để phổ biến những khuyến nghị chính sách về đồng quản lý/hợp tác quản lý trong lĩnh vực lâm nghiệp đã được các chuyên gia và đối tác quốc tế đóng góp cho diễn đàn tới các đơn vị quản lý chuyên trách. Ngày 23/12/2022, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ tổ chức Hội nghị chuyên đề “Hợp tác quản lý rừng ở Việt Nam: Thực tiễn và phát triển”.

Hội nghị được tổ chức phối hợp trực tiếp và trực tuyến, thu hút sự tham gia của hơn 80 đại biểu trong nước và quốc tế. Tham gia trực tiếp có các đại biểu từ các Cục, Vụ thuộc Tổng cục Lâm nghiệp, Vụ pháp chế, Viện chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, Ban quản lý các dự án Lâm nghiệp, các trường Đại học, Viện nghiên cứu, các Hiệp hội và các tổ chức quốc tế, các dự án, và chuyên gia trong lĩnh vực Lâm nghiệp. Tham gia trực tuyến có đại biểu của các Sở Nông nghiệp và PTNT, Chi cục kiểm lâm, các Ban quản lý rừng, Công ty lâm nghiệp, và các bên liên quan có quan tâm. Đồng chủ trì Hội nghị là ông Vũ Thanh Liêm, phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế và ông Vũ Thanh Nam, phó Vụ trưởng Vụ quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ, Tổng cục Lâm nghiệp.

Vụ Hợp tác Quốc tế phối hợp với Tổng cục Lâm nghiệp đồng chủ trì hội nghị

Khai mạc Hội nghị, ông Vũ Thanh Liêm - Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phát biểu: “Trong bối cảnh hiện nay khi nguồn tài nguyên cạn kiệt, biến đổi khí hậu, biến động thị trường, biến chuyển xu thế tiêu dùng buộc ngành nông nghiệp và PTNT phải đổi mới tư duy, tổ chức, sắp xếp, quy hoạch lại để đáp ứng yêu cầu phát triển. Quan trọng nhất trong định hướng phát triển hiện nay đó là cho người dân tiếp cận được với tri thức, dựa vào thông tin sẵn có để đưa ra những quyết định tốt hơn trong việc quản lý, khai thác và sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên còn hạn chế của mình. Các hình thức hợp tác quản lý hay đồng quản lý/quản lý cộng đồng là một trong những giải pháp hiệu quả quản lý tài nguyên thiên nhiên, nhấn mạnh đến vai trò quan trọng của cộng đồng trong việc giám sát, quản lý và chia sẻ các giá trị tài nguyên thiên nhiên”.

Theo thống kê của Tổng cục Lâm nghiệp, cả nước hiện có 167 Ban quản lý rừng đặc dụng được giao quản lý 2.175.082 ha rừng; 216 Ban quản lý rừng phòng hộ được giao 3.059.535 ha rừng; 112 công ty lâm nghiệp nhà nước và một số công ty, doanh nghiệp được giao 1.688.803 ha rừng sản xuất; trên 1 triệu hộ gia đình hộ gia đình, cá nhân trong nước được giao 3.101.858 ha rừng, chủ yếu là rừng sản xuất; khoảng 10.000 cộng đồng hiện đang quản lý và sử dụng 989.827 ha rừng; 377.202 ha rừng được giao cho các tổ chức là lực lượng vũ trang, khoa học công nghệ; 15.213 ha đất rừng sản xuất cho các doang nghiệp đầu tư nước ngoài thuê để trồng rừng; 3.337.770 ha rừng nghèo, rừng nghèo kiệt, đất chưa có rừng chưa giao hiện tạm để UBND xã quản lý.

Giao đất, giao rừng cho cộng đồng quản lý, bảo vệ

Thực tiễn ở Việt Nam cho thấy có 4 hình thức cộng đồng hợp tác quản lý gồm: Quản lý rừng cộng đồng; cộng đồng ký hợp đồng khoán bảo vệ rừng; cộng đồng tuần tra rừng; đồng quản lý rừng. Tương ứng với mỗi loại hình quản lý này cũng đã có những chính sách, hướng dẫn triển khai. Tuy nhiên, khi triển khai trên thực tế, phương thức hợp tác quản lý vẫn còn những bất cập, khó khăn cần phải được tháo gỡ từ chính sách.

Tại hội nghị, các chuyên gia, nhà quản lý đã chia sẻ về các mô hình và bài học thực tiễn về đồng quản lý/hợp tác quản lý rừng, xác định vấn đề cần giải quyết, đặc biệt là về chính sách để đưa ra đề xuất để thúc đẩy, thể chế hóa hợp tác quản lý tài nguyên rừng tại Việt Nam.

PGS. TS. Nguyễn Bá Ngãi - Phó Chủ tịch Hội chủ rừng Việt Nam đã đưa ra một số đề xuất chính sách để thúc đẩy cộng đồng hợp tác quản lý rừng. Cụ thể, cần sửa đổi, bổ sung nội dung về giao đất rừng sản xuất, đất rừng phòng hộ, đất rừng tín ngưỡng được giao cho cộng đồng dân cư vào Luật đất đai. Bổ sung vào các văn bản dưới luật của Luật đất đai quy định về cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất rừng, quyền sở hữu rừng trồng và tài sản khác gắn liền với đất rừng cho cộng đồng dân cư nói riêng và các chủ rừng khác nói chung.

PGS. TS. Nguyễn Bá Ngãi - Phó Chủ tịch Hội chủ rừng Việt Nam phát biểu tại hội nghị

Bên cạnh đó, cần nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung một số quy định cho phép mở rộng quyền sử dụng rừng đặc dụng và một số quy định về hợp tác quản lý rừng đặc dụng. Khuyến khích cộng đồng thành lập Tổ hợp tác cộng đồng quản lý rừng theo Nghị định 77/2019/NĐ-CP. Ngoài ra, xây dựng, thực hiện Chương trình Quốc gia về quản lý, sử dụng có hiệu quả 3 triệu ha đất rừng và rừng đang được UBND cấp xã quản lý.

Hợp tác quản lý/đồng quản lý được xem là một trong những giải pháp hữu hiệu trong việc quản lý, bảo vệ và phát triển rừng ở Việt Nam. Đây là hình thức hợp tác, liên kết tự nguyện giữa Ban quản lý rừng, Công ty lâm nghiệp Nhà nước với cộng đồng hoặc giữa các thành viên trong cộng đồng nhằm tạo sinh kế cho người dân, đồng thời vẫn bảo vệ, phục hồi được nguồn tài nguyên thiên nhiên.