Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến chủ trì Hội nghị.

Ngày 12/12, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phối hợp với Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên Quốc tế (IUCN) tổ chức Hội nghị tổng kết Chương trình Bảo vệ và Phát triển nguồn lợi thuỷ sản (Theo Quyết định số 188/QĐ-TTg ngày 13 tháng 02 năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ).

Trong những năm qua, ngành Thủy sản đã có những bước tiến mạnh mẽ, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia đứng đầu về xuất khẩu thủy sản trên thế giới. Trong giai đoạn, 2010-2020, giá trị xuất khẩu ngành Thủy sản đạt tăng trưởng bình quân 5,2%/năm, kinh ngạch xuất khẩu có tốc độ tăng trưởng trung bình 6,1%/năm. Năm 2019, tổng sản lượng thủy sản đạt 8,15 triệu tấn, trong đó khai thác thủy sản đạt 3,77 triệu tấn, sản lượng nuôi trồng thủy sản đạt 4,38 triệu tấn. Kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành Thủy sản đạt 8,6 tỷ USD đưa Việt Nam lên vị trí thứ ba trên trên toàn thế giới, chỉ đứng sau Trung Quốc và Na Uy. Kết quả này đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế- xã hội của đất nước, cải thiện sinh kế ổn định đời sống, tạo công ăn việc làm cho hơn 4 triệu người dân, đặc biệt là đối với cộng đồng dân cư sống phụ thuộc vào nguồn lợi thủy sản ở các tỉnh ven biển và trong nội địa.

Tuy nhiên, ngành Thủy sản đang phải đối mặt với rất nhiều thách thức, trong đó có sự suy giảm nguồn lợi thủy sản trên các thủy vực nội địa, vùng biển và ven biển, nguyên nhân chủ yếu là do số lượng tàu cá khai thác thủy sản quá nhiều, đặc biệt tàu cá công suất nhỏ khai thác ven bờ với nghề khai thác thiếu thân thiện với nguồn lợi; khai thác thuỷ sản sử dụng xung điện, chất nổ, chất độc; khai thác sai vùng của tàu cá có chiều dài lớn hoạt động ở vùng biển ven bờ; kích thước mắt lưới của ngư cụ khai thác nhỏ hơn so với quy định (nghề đăng đáy, nghề lồng xếp…); ô nhiễm môi trường do phát triển của một số ngành kinh tế khác như công nghiệp, du lịch…

Để từng bước phục hồi và tái tạo nguồn lợi thủy sản, ngày 13 tháng 02 năm 2012, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 188/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình Bảo vệ và Phát triển nguồn lợi thủy sản đến năm 2020 với mục tiêu bảo tồn, bảo vệ, tái tạo nguồn lợi thủy sản nhằm phục hồi nguồn lợi thủy sản, các loài thủy sản có giá trị kinh tế và nghiên cứu khoa học, đặc biệt là nguồn lợi thủy sản vùng ven bờ, gắn với quản lý có hiệu quả các hoạt động khai thác thủy sản nhằm phát triển ngành khai thác thủy sản bền vững, đồng thời giữ gìn tính đa dạng sinh học của tài nguyên sinh vật biển Việt Nam.

Theo báo cáo của Tổng  cục Thủy sản, công tác bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản thời gian qua đã từng bước nâng cao được nhận thức của người dân, công tác phát triển tái tạo nguồn lợi thủy sản đã được các cấp các ngành từ Trung ương đến địa phương thực hiện thường xuyên và có hiệu quả. Đặc biệt, trong những năm trở lại đây công tác tái tạo phát triển nguồn lợi thủy sản được Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam phối hợp với Tổng cục Thủy sản và các địa phương thực hiện nhiều đợt thả giống tại các địa phương được người dân rất hưởng ứng. Công tác thực thi pháp luật đã được các lực lượng chức năng vào cuộc quyết liệt, góp phần vào giảm thiểu và chấm dứt tình trạng sử dụng các ngư lưới cụ, dụng cụ cấm trong quá trình khai thác thủy sản.

Đến nay, Bộ Nông nghiệp và PTNT cùng với các địa phương đã thành lập và đưa vào hoạt động 12 khu bảo tồn biển: Bạch Long Vĩ (Hải Phòng), Cồn Cỏ (Quảng Trị), Cù Lao Chàm (Quảng Nam), Lý Sơn (Quảng Ngãi), Vịnh Nha Trang (Hòn Mun) - Khánh Hòa, Hòn Cau (Bình Thuận); Phú Quốc (Kiên Giang) (khu bảo tồn Phú Quốc hiện nay đã sát nhập vào Vườn Quốc gia Phú Quốc), Cô Tô - Đảo Trần (Quảng Ninh), gộp 2 khu bảo tồn Cô Tô và Đảo Trần thành một khu bảo tồn Cô Tô – Đảo Trần); Vườn quốc gia Bái Tử Long (Quảng Ninh), Cát Bà (Hải Phòng), Núi Chúa (Ninh Thuận), Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu).

Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và PTNT cũng đã xây dựng quy hoạch chi tiết, bàn giao cho UBND các tỉnh để phê duyệt thành lập 4 khu bảo tồn: Hòn Mê (Thanh Hóa), Nam Yết (Khánh Hòa), Phú Quý (Bình Thuận), Hải Vân - Sơn Trà (Đà Nẵng – Thừa Thiên Huế), ông Hùng cho biết.

Thời gian qua, các tỉnh/thành phố trên cả nước đã thả tái tạo giống thủy sản tại các thủy vực tự nhiên với khoảng hơn 400 triệu con giống. Trong đó, năm 2019, tổng số giống thủy sản được thả xuống các thủy vực tự nhiên là trên 88 triệu con gấp hơn 3,46 lần so với năm 2012. Từ năm 2016 đến nay, có 44/52 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đã ký bản ghi nhớ hợp tác giữa cơ quan quản lý nhà nước về thuỷ sản với Giáo hội Phật giáo Việt Nam cấp tỉnh để xây dựng kế hoạch thả giống tại tạo nguồn lợi thủy sản hàng năm.

Hoạt động thả rạn nhân tạo, hình thành môi trường sống cho các loài thủy sản được triển khai thí điểm tại một số tỉnh như: Quảng Ninh, Hải Phòng, Quảng Nam, Bình Thuận, Kiên Giang, Thừa Thiên Huế; trồng cấy, phục hồi san hô: Hải Phòng, Quảng Nam, Khánh Hòa.

Công tác phục hồi hệ sinh thái rừng ngập mặn được thực hiện tương đối tốt. Đến năm 2015, 56% tổng diện tích rừng ngập mặn trên toàn quốc là rừng mới trồng, thuần loại, tuy nhiên, chất lượng rừng kém cả về kích cỡ, chiều cao cây và đa dạng thành phần loài.

Tại Hội nghị, các đại biểu đã trình bày các tham luận về công tác điều tra nguồn lợi hải sản; vai trò quan trọng và giải pháp mở rộng hệ thống khu bảo tồn biển theo Nghị quyết 36/NQ-TW; Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045; Các kinh nghiệm thực tiễn trong công tác quản lý, bảo tồn, phục hồi và tái tạo nguồn lợi thuỷ sản từ các địa phương.

Các đại biểu đều cho rằng, bên cạnh những kết quả đạt được, trong 10 năm qua, việc thực hiện Chương trình bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản; quy hoạch hệ thống khu bảo tồn biển Việt Nam còn những khó khăn như: Tình trạng vi phạm pháp luật liên quan đến khai thác, bảo vệ, bảo tồn nguồn lợi thủy sản vẫn diễn ra thường xuyên, ngày càng tinh vi; việc sử dụng các nghề, ngư cụ có tính hủy diệt, tận diệt hoặc xâm hại nguồn lợi thủy sản vẫn tiếp diễn. Công tác điều chỉnh, cơ cấu lại nghề khai thác thủy sản, chuyển đổi nghề cho ngư dân còn chậm, chưa có cơ chế hỗ trợ cho đối tượng bị điều chỉnh. Hiệu quả quản lý tại các khu bảo tồn biển còn hạn chế; tình trạng vi phạm quy định pháp luật tại các khu bảo tồn biển vẫn diễn ra thường xuyên và chưa có biện pháp ngăn chặn kịp thời, đặc biệt, là giao mặt nước, suy giảm hệ sinh thái rạn san hô, cỏ biển, rừng ngập mặn tại các khu bảo tồn biển...

Phát biểu tại Hội nghị, ông Nguyễn Văn Công, Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Quảng Ninh cho biết, để bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản tỉnh Quảng Ninh đã huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc quyết liệt, dẫn chứng cho điều này, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành Chỉ thị về tăng cường công tác quản lý khai thác, bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, lập đường dây nóng xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm trong khai thác thủy sản. Người đứng đầu UBND tỉnh, UBND các huyện, xã phải vào cuộc xử lý những trường hợp vi phạm. Bên cạnh đó, tỉnh Quảng Ninh cũng tập trung tuyên truyền đến từng người dân, hướng dẫn cho người dân nắm bắt những quy định và cho người dân ký cam kết trong bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản. Ngoài ra, hàng năm tỉnh Quảng Ninh đã cấp kinh phí cho các lực lượng thực thi pháp luật, giám sát, tiến hành kiểm tra thường xuyên kịp thời phát hiện những trường hợp vi phạm. Song song với đó, tỉnh Quảng Ninh cũng chú trọng về chuyển đổi sinh kế cho người dân, ban hành chính sách hỗ trợ lãi suất cho người dân chuyển đổi nghề, chuyển đổi sinh kế, tạo công ăn việc làm bền vững.

Phát biểu kết luận Hội nghị, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đã đánh giá cao một số địa phương như: Quảng Ninh, An Giang,…đã thực hiện quyết liệt có hiệu quả trong bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản.

Thứ trưởng cũng chỉ ra những tồn tại thách thức đối với ngành Thủy sản nói chung và công tác bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản nói riêng đó là, nhận thức của đại đa số người dân còn hạn chế, một số địa phương chủ yếu theo đuổi mục tiêu phát triển kinh tế, đặc biệt là du lịch biển và ít chú trọng đến công tác bảo vệ và bảo tồn nguồn lợi thủy sản. Nguồn lợi thủy sản ngày càng suy giảm, tình trạng vi phạm pháp luật trong bảo tồn và phát triển nguồn lợi thủy sản chưa  có dấu hiệu chấm dứt, xung đột lợi lích giữa các ngành nghề rất nghiêm trọng. Hiệu quả trong công tác truyền thông chưa cao. Công tác phát triển, thả tái tạo giống thủy sản các địa phương còn thấp. Bộ máy quản lý còn chưa hoàn thiện, nguồn lực tập trung cho các lực lượng thực thi pháp luật còn rất ít, công cụ, dụng cụ để xử lý những trường hợp vi phạm chưa được đầu tư… Công tác thành lập các khu bảo tồn biển chưa hoàn thiện, vướng mắc trong quy hoạch phát triển khu bảo tồn biển và chồng chéo với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội khác.

Trong thời gian tới, Thứ trưởng yêu cầu tập trung sửa đổi, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật trong bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản.

Tập trung triển khai đồng bộ có hiệu quả 02 quy hoạch ngành: Quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thuỷ sản thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Quy hoạch hệ thống cảng cá và khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá đến năm 2020, định hướng đến năm 2030.

Tập trung nghiên cứu chính sách hỗ trợ dài hạn cho bộ máy quản lý các Khu bảo tồn biển. Thực hiện tốt công tác bảo tồn và phát triển nguồn lợi thủy sản, đây cũng là nhiệm vụ của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nói chung, ngành thủy sản nói riêng để thực hiện tốt các mục tiêu của Nghị quyết 36 về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trong đó có mục tiêu tăng diện tích các khu bảo tồn biển, ven biển đạt tối thiểu 6% diện tích tự nhiên của vùng biển quốc gia.

Triển khai có hiệu quả công tác thả giống tái tạo nguồn lợi thủy sản. Phát hiện xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm trong khai thác thủy sản. Ban hành kế hoạch và quy trình thả rạn san hô nhân tạo.